Wprowadzenie

Polska posiada olbrzymie, nie w pełni wykorzystane zasoby naturalne w postaci wielkich dorzeczy Wisły i Odry oraz 500 km polskiego obszaru morskiego Bałtyku, z infrastrukturą portową, stoczniową, przemysłem i przetwórstwem oraz dużymi walorami rekreacyjnymi. Polska – posiadająca bogactwo Morza Bałtyckiego, rzek, jezior oraz zasobów wód podziemnych – nie jest obecnie w stanie tego bogactwa racjonalnie wykorzystać.

Niniejsze stanowisko odzwierciedla olbrzymi niewykorzystany potencjał tkwiący w gospodarce morskiej, gospodarce wodnej, żegludze śródlądowej, energetyce wodnej, turystyce wodnej – dziedzinach, które mogą stać się bodźcem dla rozwoju gospodarczego kraju. Zwrócono też uwagę na właściwe zabezpieczenie społeczeństwa przed skutkami powodzi oraz suszy, jak również zapewnienie bezpieczeństwa morskiego.

Położenie geograficzne Polski stwarza korzystne warunki do rozwoju przez nasz kraj handlu morskiego oraz tranzytu ładunków z wykorzystaniem polskich portów i dróg śródlądowych. Rzeki będące naturalnym uzupełnieniem gospodarki morskiej stanowią razem ze strefą Morza Bałtyckiego olbrzymi potencjał ekonomiczny, prze- mysłowy, transportowy, turystyczny oraz kulturowy.

Udział Polski w Unii Europejskiej zobowiązuje do zachowań mających na celu zrównoważony rozwój gospodarki. Pożądane jest dosto- sowanie prawa polskiego do prorozwojowych przepisów prawa unijnego.

Unia Europejska postawiła na rozwój rekreacji i turystyki wodnej. Rozwój turystyki, rekreacji, sportów morskich, żeglugi jest szansą dla miejscowości i regionów nadmorskich i nadwodnych. Olbrzymią rolę w rozwoju tej gałęzi gospodarki mają społeczne władze samorządowe z miast i gmin nadmorskich oraz położonych wzdłuż rzek i nad jeziorami.

Polskie instytucje posiadają olbrzymi dorobek naukowy, techniczny, edukacyjny i mogą stać się ważnym sektorem inspirującym rozwój gospodarczy.

Proponujemy następujące kierunki działań:

1. Po pierwsze

Przeniesienie problemów gospodarki wodnej i morskiej do poziomu ważnych spraw gospodarczych i społecznych w Polsce.

2. Po drugie

Sformułowanie oraz uchwalenie i wdrożenie do realizacji Strategii Gospodarki Wodnej na okres do 2030 roku,
tworzącej warunki dla:

• rozbudowy zbiorników retencyjnych, mających za zadanie zatrzymać wody opadowe w kraju oraz przeciwdziałać powodziom,
• odbudowy i rozwoju dróg wodnych oraz infrastruktury hydrotechnicznej związanej z drogami wodnymi, w celu umożliwienia rozwoju żeglugi śródlądowej,
• rozwoju turystyki i rekreacji morskiej i wodnej (żeglugi turystycznej) oraz nowoczesnej infrastruktury rekreacyjno-turystycznej,
• rozwoju energetyki wodnej w miejscach do tego celu odpowiednich – wobec posiadania około 2000 miejsc na rzekach nadających się pod budowę małych elektrowni wodnych, jak również potrzeby budowy co najmniej jednej dużej elektrowni wodnej w dolnym biegu Wisły.

oraz programów strategicznych:

• programu dla Wisły na okres 20 lat, zgodnie z deklaracją Ministra Środowiska podpisaną w 2000 roku w Toruniu, w celu likwidacji olbrzymich zaniedbań,
• zaktualizowanego Programu „Odra 2006”, przystosowany do rozwoju dróg wodnych dorzecza Odry do dróg wodnych UE,
• programu ochrony przed powodzią, czytelnego dla społeczeństwa i władz samorządowych,
• programu zabezpieczenia w wodę gospodarki żywnościowej oraz sanitacji wsi.

Należy wziąć pod uwagę, że Polska posiada około 3800 km dróg wodnych. Przez Polskę przebiegają międzynarodowe drogi wodne
E-30, E-40 i E-70. Jest możliwe połączenie Odry z Dunajem przy pomocy kanału oraz uczynienia z Bugu drogi wodnej w kierunku do Morza Czarnego, połączenia dróg wodnych Warmii i Mazur przez Kanał Mazurski z Morzem Bałtyckim. Trudno się zgodzić ze stanem, gdy całe wybrzeże wschodnie Morza Bałtyckiego jest odcięte od tego Morza przez blokadę Cieśniny Pilawskiej.

Upadek żeglugi śródlądowej w Polsce uważany jest przez społeczność nadrzeczną oraz kraje sąsiednie za ewenement na skalę europejską. Wszystkie kraje europejskie posiadające rzeki, rozwijają tę formę ekonomicznego transportu oraz turystyki i rekreacji.

3. Po trzecie

Należy opracować i wdrożyć Program Rozwoju Gospodarki Morskiej, powiązany ściśle z sektorami gospodarki wodnej (żeglugą śródlądową, ochroną przeciwpowodziową, sanitacją, turystyką), sektorami energetycznymi, stoczniowymi, rybołówstwem, szkolnic- twem. Program powinien przywrócić konkurencyjność polskiej gospodarki morskiej.

Program powinien obejmować w szczególności zagadnienia:

• troski o to, aby polskie porty nie zostały wyizolowane z Transeuropejskich Sieci Transportowych i stanowiły naturalny ciąg ładunkowy w liniach północ-południe; konkurencyjność portów morskich wymaga zapewnienia bezpiecznego dostępu do nich od strony morza i ich powiązanie z istotnymi ośrodkami gospodarczymi kraju oraz państw sąsiednich, nie posiadających dostępu do morza (autostrady, linie kolejowe, drogi wodne)
• dostosowania do standardów europejskich przepisów i procedur wpływających na konkurencyjność polskich portów i żeglugi, w tym przepisów podatkowych, systemu gwarancji i procedur obsługi w portach,
• zapewnienia pełnej suwerenności nad Pomorzem Wschodnim poprzez zapewnienie swobodnej żeglugi portowi w Elblągu oraz zapewnienia dostępu do portów Pomorza Zachodniego statkom o dużej wyporności,
• podjęcia polityki zmierzającej do ochrony polskiego przemysłu stoczniowego i rybołówstwa morskiego,
• troski o aktywny udział naszych portów w budowie bezpieczeństwa energetycznego kraju, przez budowę magazynów dla gazu skroplonego i ropy naftowej, a także budowę w naszych stoczniach nowoczesnych statków do przewozu gazu i ropy.

Polska powinna nadążać za wyzwaniami dotyczącymi bezpieczeństwa morskiego i ochrony transportu morskiego. Wiąże się to z rozwojem systemów zarządzania bezpieczeństwem na morzu. Jest to kierunek przyszłościowy, w którym Polska ma swój wkład, koncepcje i rozwiązania techniczne.

Należy wziąć pod uwagę, że dobrobyt Europy jest nierozerwalnie związany z morzem. Przy obecnie posiadanym przez Polskę dostępie do morza, potrzebach i potencjale - morze dla Polski również powinno być postrzegane w tych kategoriach.

4. Po czwarte

Strategia Gospodarki Wodnej oraz Program Rozwoju Gospodar- ki Morskiej powinny zawierać rozwiązania organizacyjne przy pomocy których poszczególne sektory morskie i wodne przyczynią się do zapewnienia Polsce rozwoju gospodarczego.

W celu realizacji Strategii Gospodarki Wodnej oraz Programu Rozwoju Gospodarki Morskiej należy opracować program modyfikacji przepisów prawa, które hamują lub blokują rozwój poszczególnych sektorów gospodarki wodnej, morskiej.

Należy przygotować projekty stosownych ustaw, które przyczynią się do wzrostu konkurencyjności sektorów morskiego i wodnego oraz poprawią zarządzanie i administrowanie sprawami morza, wodami płynącymi, drogami wodnymi, infrastrukturą hydrotechniczną, umożliwią rozwój floty pływającej, budowę centrów logistycznych i zaadaptowanie innowacyjnych technologii,

Programy rozwoju gospodarki morskiej oraz sektorów gospodarki wodnej powinny obejmować zasady finansowania (obowiązki państwa i samorządów, udział instytucji i środków prywatnych oraz funduszy UE).

W celu uporządkowania organizacji i zarządzania sektorami wodnymi i morskimi należy utworzyć jeden resort p.n. Ministerstwo Gospodarki Wodnej i Morskiej.

5. Po piąte

Należy jasno określić perspektywy rozwojowe, przed którymi stoi Marynarka Wojenna RP.

6. Po szóste

Kultura i tradycje morskie, rzeczne, zabytki techniki morskiej, śródlądowej, hydrotechnicznej, powinny znaleźć należną im opiekę zarówno u władz państwowych jak i samorządowych. Polska powinna chronić dziedzictwo kulturowe i techniczne ludzi morza i śródlądzia.

W celu wychowania społeczeństwa polskiego w duchu szacunku do dokonań naszych Rodaków w zakresie gospodarki morskiej, marynarki wojennej, budownictwa hydrotechnicznego, techniki okrętowej, kultury morskiej i rzecznej (żeglugowej), niezbędne jest wprowadzenie władze państwowe i samorządowe przepisów chro- niących zabytki architektury i techniki morskiej, hydrotechnicznej, stoczniowej i żeglugowej oraz stanowisk archeologicznych (w tym podwodnych) przed dewastacją i zawłaszczeniem.

Należy podjąć starania o tworzenie muzeów historyczno-technicznych i o większą pomoc finansową dla istniejących już instytucji. Zaangażowanie instytucji państwowych i samorządowych powinno uwzględniać wsparcie placówek muzealnych w zakresie pozyskiwania przedmiotów zabytkowych od syndyków i zarządców likwidowanych firm oraz większą pomoc finansową w celu zakupu i konserwacji przedmiotów zabytkowych.

Przyszłość Polski wymaga nie tylko tworzenia muzeów sztuki współczesnej oraz muzeów historycznych, ale i muzeów historyczno-technicznych (muzeów techniki, komunikacji i wojskowości itd.) inspirujących młodzież do studiów na uczelniach technicznych i morskich.

Zaangażowania wymaga dokumentowanie i upowszechnianie dorobku polskiej nauki, techniki i literatury związanej z morzem, włączając w to digitalizację zbiorów bibliotecznych.

Zakończenie

Rok 2010 – dziewięćdziesięciolecia odzyskania przez Polskę dostępu do Bałtyku, został ustanowiony Światowym Rokiem Turystyki Wodnej oraz Rokiem Marynarza.

W roku 2010, gdy gospodarka morska i gospodarka rzeczna w Polsce są w potrzebie, należy podjąć zbiorowy społeczny wysiłek organizacyjny i przywrócić należne miejsce tym sektorom gospodarki.

Oczekiwania są jednoznaczne.

Należy odrobić wieloletnie zaniedbania oraz rozpocząć rozwój morskich i rzecznych sektorów gospodarki Polskiej, mających szansę stać się „kołami napędowymi” gospodarki w budowie nowoczesnej gospodarki, jak to było w okresie II Rzeczy- pospolitej Polskiej.

Polska powinna się szczycić gospodarką morską i rzeczną!